Khi bạn có cơ hội thưởng thức một trận bóng đá thời hiện đại, nếu so với những pha đảo người đi bóng qua bốn năm người trong hàng thủ đối phương rồi tung cú sút nhanh như điện xẹt tốc nóc lưới hay những cú bay người không tưởng của thủ môn cản phá thành công một pha ghi bàn mười mươi, hình ảnh một người đàn ông đứng bên đường biên, hai tay đút túi quần giơ tay chỉ chỏ, thật nhàm chán! 

Ông ta đang làm công việc liên quan đến một khía cạnh cực kỳ quan trọng - và khó hiểu - trong bóng đá, đặc biệt là bóng đá hiện đại: chiến thuật.

Đấy cũng là mục tiêu của cuốn sách Đảo ngược Kim tự tháp của tác giả Jonathan Wilson, do nhóm tác giả/dịch giả Việt Cường, Dũng Lê, và Nguyễn Tuấn Bình chuyển ngữ, nhà xuất bản Dân trí Trí và Bình Book ấn hành.

Cuốn sách nói về sự thay đổi trong lĩnh vực chiến thuật của các nền bóng đá Anh, Brazil, Argentina, Ý, Hungary, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Đức, Liên Xô, Hà Lan…, những cường quốc bóng đá một thời hoặc trăm năm. Cuốn sách kể về các cầu thủ vĩ đại, những người, đương nhiên rồi, là trung tâm của mọi sơ đồ chiến thuật, mọi cách tân trong bóng đá, bởi vì họ là người thực hành trên sân với quả bóng trong chân. Cuốn sách cũng kể về những huấn luyện viên kỳ tài, nhiều người trong số đó hẳn phải có bộ não của Einstein khiến cho họ không chỉ là huấn luyện viên nữa mà trở thành các nhà tư tưởng trong bóng đá. Johan Cruyff chẳng hạn.

Tháng 4/2006, tôi có dịp trò chuyện với Johan Neeskens, người đồng đội nổi danh của Johan Cruyff cả ở câu lạc bộ Ajax, Barcelona lẫn đội tuyển Hà Lan. Khi chúng tôi lan man nói sang chuyện chiến thuật, Neeskens phân tích cho tôi một điều mà người bạn lừng danh của ông đã tổng kết sau những năm tháng tung hoành trên sân cỏ. Cruyff, người được coi như John Lennon của bóng đá, nhận thấy rằng trong một trận đấu 90 phút, tổng cộng thời gian mỗi cầu thủ chạm vào quả bóng chỉ khoảng 3 phút; vậy trong 87 phút còn lại, anh ta làm gì?

Đó chính là lúc chiến thuật bóng đá lên tiếng!   

Cuốn sách cho tôi biết người Hà Lan (với Johan Cruyff và Johan Neeskens - tất nhiên), đã áp dụng chiến thuật tổng lực tạo nên cơn cuồng phong da cam để xé tan nát hàng thủ đội tuyển Argentina ở World Cup 1974, đưa bóng đá nước này “quay trở về thời kỳ Trung cổ” - theo cái cái cách mà báo chí ở Buenos Aires cay đắng bình luận sau trận đấu. Chiến thuật mà đội tuyển Da cam thực thi ở World Cup 1974 tại Tây Đức, trước đấy là Ajax trong khuôn khổ cấp câu lạc bộ và cúp C1 châu Âu, đã chính thức đọc lời ai điếu cho hệ thống chiến thuật “cài then” catenaccio mà nhiều đội bóng áp dụng (thành công) trong suốt thập niên 60, đầu thập niên 70. 

Đảo ngược Kim tự tháp cũng là lời giải thích thấu đáo cho câu hỏi mà Cruyff đặt ra về người cầu thủ làm gì trong 87 phút anh ta không có bóng ở một trận đấu! 
     
Trong Đảo ngược Kim tự tháp có vô vàn những câu chuyện nhỏ được kể một cách duyên dáng trong một câu chuyện lớn, làm nên hấp lực quyến rũ vô song của bóng đá. Tất nhiên, giọng kể của Jonathan Wilson đóng một vai trò quan trọng, nhưng nhóm dịch giả sang tiếng Việt đã góp công không nhỏ để cuốn sách này đến với bạn đọc Việt Nam dưới hình thức một tác phẩm văn-chương-bóng-đá, như cái cách mà nhiều tác phẩm văn chương khác đã làm được.

Xin trân trọng giới thiệu với bạn, cuốn sách Đảo ngược Ngược kim Kim Tháp.