“Thành phố này là nơi được quy hoạch có hệ thống và xây dựng một cách nhân văn nhất trên trái đất. Người Hà Lan đã tạo ra không gian bằng cách lấn biển, và bảo vệ không gian thông qua một hệ thống rộng lớn phức tạp gồm đê, điều và các con đập kiểm soát lũ lụt”.
Cuộc thảo luận của người Hà Lan
Hà Lan mà chúng ta nghĩ đến ngày nay – một đất nước của tự do xã hội sâu sắc từ các ý niệm về chất kích thích, công việc hay tình dục – được hình thành vào những năm 1965 – 1975, với các nhóm vô chính phủ, những gallery nghệ thuật, và các thay đổi lớn về thứ bậc xã hội. Đấy cũng là quãng thời gian đã thai nghén một kiểu chơi độc nhất vô nhị trong lịch sử bóng đá thế giới: bóng đá tổng lực.
Các học giả về Hà Lan sau này đều lần theo sợi dây lịch sử và tìm ra mối liên hệ giữa ý niệm trên sân bóng với ý niệm xã hội của người Hà Lan: “Họ suy nghĩ ra những phương thức đổi mới, sáng tạo và trừu tượng về không gian trong bóng đá bởi vì trong nhiều thế kỷ, họ đã phải suy nghĩ rất nhiều về cách tân các không gian trong mọi lĩnh vực của cuộc sống”. Hà Lan là một trong những quốc gia có mật độ dân cư đông đúc bậc nhất châu Âu, và sử dụng, tái phân bổ không gian là vấn đề xuyên suốt trong lịch sử.
Sự nghiêm túc với vấn đề này đã giúp Hà Lan đi tiên phong trong bóng đá: mọi thứ bắt đầu từ năm 1965, khi Ajax, một CLB bán chuyên của Amsterdam, thuê một HLV có tên Rinus Michels. Cùng với thần đồng tuổi teen Johan Cruyff, ông đã khám phá ra bí mật của bóng đá. Louis van Gaal, khi ấy là một đứa trẻ sống gần sân tập, đã chăm chú theo dõi các buổi tập. Cùng với làn gió đổi mới thập niên 1960, bóng đá Hà Lan chuyển mình.
Cruyff và Michels đã quyết định rằng bóng đá sẽ là câu chuyện về khoảng trống và các đường chuyền. Các pha lừa bóng, thể lực, tinh thần… chỉ là các chi tiết phụ trợ. Một đội bóng phải chuyền thật thanh, đưa bóng vào các khoảng trống, với các cầu thủ liên tục hoán đổi vị trí và tư duy như một tập thể.
Người Hà Lan phát triển các ý tưởng này bằng cách nói về bóng đá thật thường xuyên, thậm chí là cãi nhau vì nó. Khi Cruyff trở thành HLV, ông hay phàn nàn: “Mỗi khi bạn mở miệng thở, những người làm bóng đá Hà Lan nói, ‘vâng đúng rồi nhưng mà…”. Đấy là lỗi của Cruyff: ông đã biến bóng đá thành một vấn đề thảo luận mang tính xã hội, và ai cũng có ý tưởng riêng: “Trong phòng thay đồ của Hà Lan, ai cũng nghĩ mình là nhất. Trong phòng thay đồ đội Ý, ai cũng nghĩ mình là nhất, nhưng không ai dám “bật” HLV. Trong phòng thay đồ đội Anh, họ chỉ nhe răng cười”.
Còn ai nghĩ về bóng đá?
Ngày nay, chúng ta nói về các thảo luận này như chuyện hiển nhiên. Nhưng hãy nghĩ về thập niên 1970, khi hầu hết các đội bóng vẫn chơi với 4 tiền đạo và chú trọng rê dắt, thì các cuộc tranh luận về ý tưởng của bóng đá Hà Lan là một điều kỳ diệu.
Hà Lan không được dự EURO 2016 và World Cup 2018, bị loại sớm ở EURO 2020. Màn trình diễn của họ ở World Cup 2022 cũng quá xa lạ với các ý tưởng đã giúp họ “khai tông lập phái” ở châu Âu: quá nhiều thể lực, quá chậm, và chú trọng rê dắt, chứ không phải cố khai mở các khoảng trống.
Rory Campbell, trưởng bộ phận phân tích ở West Ham, khi đi trinh sát ở Hà Lan, đã rút ra kết luận rằng các cầu thủ được đào tạo ở xứ sở hoa Tu-líp không đủ tư duy để cạnh tranh ở Anh. Dường như trong phòng thay đồ của Hà Lan lúc này, các cầu thủ cũng chỉ biết nhe răng cười. Không ai suy nghĩ về không gian, và phong cách nữa. Louis Van Gaal, người đã say sưa xem những buổi tập mở màn kỷ nguyên tổng lực của Cruyff và Michels năm nào, giờ đây không có đủ chất liệu để thổi bùng lên cơn lốc màu da cam.
Hà Lan có thể đi tiếp vào vòng hai, thậm chí tiến sâu ở World Cup lần này, nhưng có điều gì đó đã chết đi. Nền bóng đá tiên phong này đã từng được cả thế giới ngưỡng mộ ngay cả khi không giành được kết quả, nhờ phương thức tư duy của họ, thứ đã định hình cả một chiều dài lịch sử của bóng đá. Bây giờ, nó chỉ có thể nỗ lực giành lấy kết quả, nếu không muốn trở nên vô giá trị.
* Đăng nhập hoặc Đăng ký tài khoản để
bình luận và chia sẻ nhanh hơn