Luận anh hùng: Brazil và vấn đề chiến thuật

Đấy là thành tích lịch sử, dĩ nhiên. Nhưng nó được mở ra bởi một cột mốc lịch sử khác, ở thái cực ngược lại. Lần đầu tiên đội tuyển Brazil có nguy cơ bị loại khỏi World Cup. Vanderlei Luxemburgo, Candinho, Emerson Leao lần lượt biến Selecao thành mớ lộn xộn, khiến Felipe Scolari trở thành HLV thứ 4 của Brazil ở vòng loại World Cup 2002. Ngay trận đầu tiên, Scolari cũng thua. Cuối cùng, HLV này đưa được Brazil qua khỏi vòng loại, dù đứng dưới cả Ecuador.

Trong khâu chuẩn bị trước VCK, Scolari phát cho mỗi tuyển thủ Brazil một cuốn… Binh Pháp Tôn Tử. Ông bảo họ “đọc chơi, cho biết”. Đại khái, theo Scolari thì có những nguyên tắc rất tương đồng giữa chiến thuật bóng đá hiện đại với nghệ thuật chiến tranh ngày xưa. Ông điểm qua những chỗ đặc sắc trong cuốn Binh Pháp, với hy vọng mỗi tuyển thủ Brazil sau khi đọc qua thì sẽ có tích lũy, cảm nhận riêng, nói chung sẽ tự nâng cấp tư duy chiến thuật của riêng mình. Tin hay không (về tác dụng của cuốn sách) tùy bạn. Nhưng quả là Scolari đã đưa Brazil lên ngôi vô địch World Cup.

Vậy, chuyện Brazil vô địch World Cup lần đầu là như thế nào? HLV Vicente Feola cũng phát cho mỗi cầu thủ một tập tài liệu, nói về các vấn đề chiến thuật. Ông lật từng trang, chỉ vào từng sơ đồ, biểu bảng, giảng kỹ trong những buổi họp đội. Thế rồi, ông phát hiện cầu thủ Garrincha… cầm ngược sách, một cách không thể lơ đễnh hơn. Sau vài “vụ việc” tương tự nữa, Feola nói trước toàn đội: riêng Garrincha, khi ra sân thì cứ thoải mái chơi bóng theo cách của mình, thấy cần làm gì thì làm, mặc kệ mọi chiến thuật! Brazil vô địch World Cup 1958, với Garrincha tỏa sáng trong đội hình.

Sách cổ có chuyện Khổng Tử dẫn học trò đi chơi, đến nhà bạn. Trong nhà có hai con chim, một con biết hót. Chủ nhà làm thịt con chim không biết hót để đãi khách. Khổng Tử nói với học trò: “Con chim này chết vì nó không có giá trị”. Lúc khác, thấy tiều phu đốn một cây to, hỏi ra mới biết gỗ của cây đó rất quý. Khổng Tử lại nói với học trò: “Cái cây này chết vì nó có giá trị”. Thì ra là vậy: mỗi chuyện mỗi khác, tùy theo đó mà người ta tồn tại vì có hay không có giá trị. Cũng như, tùy theo hoàn cảnh mà Brazil vô địch World Cup vì thẫm đẫm tư duy chiến thuật, hay nhẹ đầu với tư duy chiến thuật!

Brazil luôn là đội bóng đầy ắp tài năng cá nhân. Từ đó nảy sinh vấn đề chiến thuật: nên hay không nên quá xem trọng vấn đề này. Quá nặng về chiến thuật thì mất đi tính sáng tạo. Không phát huy chiến thuật đúng đắn thì tài năng cá nhân dễ trở nên vô nghĩa. Người ta vẫn xem đội tuyển Brazil trong thập niên 1980 (có Zico, Falcao, Socrates, Junior…) là đội bóng hay nhất lịch sử về tài năng và vẻ đẹp. Nhưng họ liên tiếp thất bại vì chiến thuật kém, hoặc ngây thơ. Đội tuyển Brazil của Dunga, Mazinho, Marcio Santos, Zinho… tại World Cup 1994 bị xem thường là “Brazil kém nhất”. Nhưng họ vô địch nhờ chiến thuật đặc sắc của HLV Carlos Alberto Parreira. Vấn đề của HLV Tite tại World Cup này: nên ràng buộc tài năng của các hảo thủ Brazil với chiến thuật đến mức độ nào là vừa!