AFF Suzuki Cup, tên gọi hiện tại của giải vô địch bóng đá Đông Nam Á, là giải đấu được tổ chức thường kỳ 2 năm/lần dành cho các đội tuyển trong khu vực, dưới sự điều hành của LĐBĐ Đông Nam Á (AFF). Nhưng để có một giải đấu được duy trì đều đặn và tổ chức chuyên nghiệp như hiện nay, các nhà tổ chức không quên những ngày này của 22 năm về trước. 

Ở thời điểm ấy, Đông Nam Á đích thực là “vùng trũng” của bóng đá toàn cầu. Ảnh hưởng của các cuộc chiến tranh khiến mọi mặt, từ văn hóa, kinh tế đến xã hội của các quốc gia tại đây chậm phát triển hơn rất nhiều so với các nước Đông Á hay Tây Á. Bóng đá không phải là ngoại lệ. Các đội tuyển trong khu vực không đủ sức để cạnh tranh từ vòng loại World Cup đến các giải đấu nội bộ của châu lục. Trong bối cảnh ấy, Đông Nam Á cần một giải đấu của riêng mình. Bởi chí ít, đó cũng là sân chơi vừa tầm để các đội trong khu vực có thể thi đấu, thay vì ngộp thở khi phải bơi ra đại dương sâu thẳm.

Thời gian trôi nhanh như một cơn gió! Thấm thoắt, những cột mốc đầy kỷ niệm ấy đã 22 năm tuổi. Kiatisak Senamuang, chàng trai tuổi 23 ghi bàn thắng duy nhất giúp Thái Lan vượt qua Malaysia để giành chức vô địch AFF Cup đầu tiên khi ấy, nay đã là một quý ông tuổi 45 đầy thành đạt trên cả phương diện kinh doanh lẫn sự nghiệp cầm quân. Nhắc đến Kiatisak là nhắc đến một tượng đài lịch sử của AFF Cup. 5 chức vô địch của Thái Lan đều gắn liền với tên tuổi của anh, trong đó 3 chức vô địch Kiatisak mặc quần đùi áo số (1996, 2000 và 2002) và 2 lần liên tiếp đăng quang trên cương vị HLV trưởng đội tuyển xứ Chùa vàng (2014 và 2016). Chính Kiatisak mở đầu cho ngôi bá chủ của bóng đá Thái Lan ở Đông Nam Á. Và cũng chính anh phục hưng vị thế của “Bầy voi chiến” ở đấu trường khu vực, sau 12 năm phải sống dưới cái bóng của Singapore, Việt Nam và Malaysia. 

Nhắc đến Singapore cũng là nhắc đến một đại diện tạo ra thế đối trọng với Thái Lan ở Đông Nam Á. 5 giải đấu đầu tiên, từ 1996 đến 2004, đội tuyển quốc đảo Sư tử luôn cạnh tranh quyết liệt chức vô địch với Thái Lan (Singapore - 2 lần và Thái Lan - 3 lần). Và tranh thủ trong 12 năm “sống trong bóng tối” của Thái Lan, Singapore đã có thời điểm vượt lên trên kình địch về số lần vô địch. Đan xen trong hơn một thập kỷ ấy, Malaysia và Việt Nam cũng đã có mỗi quốc gia một lần được ghi danh vào bảng vàng của bóng đá Đông Nam Á. 

22 năm, 11 giải đấu và 4 nhà vô địch! Những con số ấy đã chứng tỏ được tính liên tục và đều đặn trong khâu tổ chức cũng như tính cạnh tranh quyết liệt giữa các đội để chinh phục đỉnh cao khu vực. Nhưng nó chưa phải là tất cả.

Trải qua hơn hai thập kỷ, AFF Cup giờ đây đã ở một vị thế khác. Nếu như Singapore 96 là giải đấu đầu tiên cho những đội tuyển bị đánh giá thấp, thì lúc này AFF Cup là nơi quy tụ những kẻ thách thức trong tương lai gần. 

Suốt 1 thập kỷ qua, bóng đá Đông Nam Á đã có những tiến bộ chóng mặt. Thái Lan vào đến Top 12 đội tuyển châu Á xuất sắc nhất ở vòng loại World Cup 2018. Philippines thể hiện bộ mặt mới khi có cầu thủ đang thi đấu ở giải Ngoại hạng Anh. Việt Nam liên tục tạo nên những vụ chấn động bóng đá châu lục, từ việc lọt vào tứ kết Asian Cup 2007, giành vé dự U20 World Cup 2017, vào đến trận chung kết U23 châu Á 2018, đến việc trở thành tứ đại anh hào của các đội Olympic ở Á vận hội 2018.

Những đội tuyển của Indonesia, Malaysia và Myanmar gồm những cầu thủ thuộc thế hệ trẻ trung cũng đang từng bước tịnh tiến đến tầm cỡ châu Á. Người ta không còn thấy những đội tuyển nhỏ bé của 22 năm trước kia. Giờ đây, tham vọng hóa rồng đã đem đến cho Thái Lan, Việt Nam hay Philippines một diện mạo khác.

Những nhà cầm quân của các đội tuyển khu vực không đơn thuần chỉ dừng ở diện chuyên gia nước ngoài. Rất nhiều chiến lược gia từng thành công ở các kỳ World Cup đã đến đây. Milovan Rajevac của ĐT Thái Lan là HLV từng đưa Ghana vào tứ kết World Cup 2010. Sven-Goran Eriksson vừa đến với ĐT Philippines từng cùng ĐT Anh vào tứ kết các kỳ World Cup 2002 và 2006. Trong khi đó, với vai trò trợ thủ đắc lực của nhà cầm quân lừng danh Guus Hiddink, HLV Park Hang Seo của ĐT Việt Nam hiện nay từng khiến thế giới chấn động khi cùng với ĐT Hàn Quốc trở thành đệ tứ anh hào ở World Cup 2002.

AFF Cup nay không còn là nơi cho bộ đôi Thái Lan - Singapore thể hiện riêng, mà ở đó còn có mối duyên nợ Việt Nam - Indonesia/Malaysia, khi mà giải đấu đã ở một tầm cao hơn. Đó là nơi chứng kiến màn cân não trên băng ghế huấn luyện của những chiến lược gia tài ba và cùng là nơi chứng kiến những thế hệ trẻ trung, giàu tham vọng so tài trên sân cỏ.